11 juli, de meesten denken aan de Vlaamse feestdag, maar als schrijver denk je natuurlijk anders dan anderen. 11 juli 1960 is de dag dat het boek To kill a mockingbird van de Amerikaanse schrijfster Harper Lee werd uitgegeven. Een historische klassieker wegens de gevoelige manier waarop in het boek beschreven is hoe een kind met racisme geconfronteerd wordt in het zuiden van Amerika. In het Nederlands vertaald als Spaar de spotvogel. In 1961 won het boek de Pulitzerprijs voor literatuur. De inhoud van het boek is echter brandend actueel om veel redenen. Zelfs een reden die iets te maken heeft met humor.
Hoe gaat het verhaal van Spaar de spotvogel?
Het verhaal speelt zich af in de jaren dertig in Alabama. Scout Finch (6 jaar) is een slim meisje wiens vader Attticuas advocaat is. Het verhaal begint bij de armbreuk van Jem, de twaalfjarige broer van Scout. Haar vader neemt een rechtszaak aan van Tom Robinson, een zwarte man die ervan wordt beschuldigd een blanke vrouw te hebben aangerand en verkracht. De familie Finch krijgt het moeilijk omdat Atticus Tom Robinson verdedigt als advocaat. Uiteindelijk wordt duidelijk dat het slachtoffer het verhaal heeft verzonnen, want haar vader was verantwoordelijk voor haar mishandeling. Niettemin wordt Robinson toch ter dood veroordeeld. Robinson probeert te ontsnappen en wordt doodgeschoten.
Boo Radley is de buurman van Scout en Jem, maar ze hebben hem nog nooit gezien. Hij blijft altijd thuis, maar geeft de kinderen wel cadeaus. De kinderen zijn bang van hem. Uiteindelijk zal Bob de kinderen redden als ze worden aangevallen door de vader van het mishandelde meisje, waarna Scout niet meer bang is van Boo.
Wie de synopsis van het verhaal Spaar de spotvogel liever visueel ziet, hieronder een Engelstalige video (duur 7 min 24).
Er werd ook een film gemaakt van het boek met onder andere acteur Gregory Peck in de hoofdrol. Grappig dat het woord ‘peck’ het pikken van vogels betekend.
Vanwaar komt de titel To kill a mockingbird?
De titel komt uit een zin in het boek: ‘Shoot all the blue jays you want, if you can hit ‘em, but remember it’s a sin to kill a mockingbird.’ (schiet alle blauwe gaaien als je wilt, als je hen kan raken, maar vergeet niet dat het een zonde is om een spotvogel te doden). Het is een raad die vader Atticus aan de kinderen gaf. Het vermoorden van een mockingbird wordt gezien als een grote zonde, omdat deze vogels onschuldig zijn en je met het vermoorden hiervan ook de onschuld vermoord.
Welke lessen leeft het hoofdpersonage in Spaar de spotvogel?
Er zijn vier lessen te leren uit het boek. Lessen die de kinderen ook leren:
- je kan nooit iemand verstaan totdat je in hun schoenen staat.
- je doodt geen spotvogels, dus zwakkere en onschuldige mensen.
- je moet blijven vechten, zelfs al denk je dat je zal verliezen.
- Onze wereld kan zeer onrechtvaardig zijn.
En ik kan er zelf nog een bijkomende les bijvoegen: racisme is moeilijk uit te roeien. Nochtans zijn we allemaal gelijk op deze aarde. Dat zou door het coronavirus nog duidelijker moeten geworden zijn, want corona maakt geen onderscheid. En toch. Toch lijkt het moeilijk om onderscheid op basis van ras, religie, enzovoort…. uit te roeien.
Wat zegt Harper Lee zelf over het boek?
In een zeldzaam interview, ze bleef weg van de media, zei ze dat ze graag schreef. Ze kon soms dagen aan een stuk schrijven zonder de kamer te verlaten. Ze was dankbaar voor de film die van haar boek werd gemaakt. De film had haar boek met respect verfilmd. Het zuiden van Amerika waar ze woonde, vond ze een regio van verhalenvertellers wegens het ontbreken van veel theaters of dingen die je kon. Ze moesten elkaar entertainen door het vertellen van verhalen. Ze bezaten ook weinig geld, dus moesten ze gebruik maken van hun eigen fantasie. Ze lazen veel. Dus werd alles nagespeeld als kind in de tuin.
Bestaat er een spotvogel?
Ja, er bestaat een spotvogel in onze streken. Wie er meer van wilt weten, kan hier meer over vinden via Natuurpunt. Maar in het boek is de spotvogel eigenlijk een spotlijster die in Noord-Amerika voorkomt, niet onze spotvogel. De vogel zou vooral rond volle maan zingen.
Ook vandaag moeten we spotvogels sparen
Maar laat mij het eens over actuelere spotvogels hebben. Hiermee bedoel ik artiesten en kunstenaars die zoals ze dat zeggen humor bedrijven. De laatste tijd worden artiesten die iets met humor te maken hebben (standup comedians, cartoonisten) soms negatief bejegend. Maar bij humor hoort ook relativeringsvermogen. En dat relativeringsvermogen en zelfspot schijnt langzamerhand te verdwijnen uit onze maatschappij. Want soms komt censuur om de hoek kijken zoals bij het zogezegde incident toen Geert Hoste in het programma De ideale wereld een hitlergroet gebruikte in een mop (lees dit artikel uit De Knack hierover). Of worden cartoonisten zoals Lectrr op twitter ‘achtervolgd’ omdat de inhoud van zijn cartoons niet altijd door iedereen wordt gesmaakt. Tenen worden blijkbaar langer zodat er gemakkelijker op getrapt wordt door spotvogels. Nochtans bestaat er zoiets als vrijheid van meningsuiting. Vrij zijn als een vogel, zoals de spotvogel. Wat zouden we zijn zonder de spotvogels? Wat zou het leven zijn zonder humor?
Misschien moet ik maar eindigen met enkele zinnen uit het boek om onze spotvogels te sparen:
“Mockingbirds don’t do one thing except make music for us to enjoy. They don’t eat up people’s gardens, don’t nest in corn cribs, they don’t do one thing but sing their hearts out for us. That’s why it’s a sin to kill a mockingbird.“