TEKST PODCAST Niets is wat het lijkt: Wat zijn de twaalf heilige dagen van kerst?

Op deze pagina vind je de tekst van de podcast, documentatie en kan je stemmen als je wilt dat ik op bevel als writer on demand een boekje schrijf met nog veel meer informatie over de twaalf heilige dagen van kerst.

Maar om te stemmen moet je helemaal tot beneden scrollen. Ik beloof je wel dat je ondertussen mooie afbeeldingen en video's tegenkomt. 

De onderstaande uitgeschreven tekst is zoals ik het vertel, dus perfect is het Nederlands niet, want mijn podcast is met zo weinig mogelijk verbeteringen opgenomen. Gewoon door te vertellen. Daarom de West-Vlaamse tongval, met inslikkende medeklinkers, dezelfde uitspraak voor een 'g' en een 'h'. Wie een hekel heeft aan West-Vlaams, die luistert beter niet. Maar dan weet je ook niet wat je mist. Een moeilijke keuze, ik weet het.

Uitgeschreven tekst podcast:

Kerstmis, een speciale periode in het jaar. Ik ben al altijd een kerstmisfan geweest. Die tijd heeft iets speciaals. De Nornen, de mythologische weefsters van het lot, weven de onzichtbare draden voor het komende jaar. De voorbereiding op het komende licht, het terug langer worden van de dagen begint. Eventjes valt ook alles stil, nadat je eerst druk in de weer bent geweest met het zoeken van cadeaus, het voorbereiden van een feest en het zoeken van dat recept of die maaltijd om er een perfect kerstfeest van te maken. Je komt samen met familie, virtueel in deze coronatijd of in het echt. Het is een tijd van stilte en samen zijn. Een magische tijd. En dat mag je letterlijk nemen, want wat wij niet meer weten is dat deze periode nog voor iets anders speciaal is?

Niet voor het kerststalletje met Jezus of de drie koningen die komen, maar voor de twaalf heilige dagen van kerst (voor wie het nog niet wist, ik ben een West-Vlaming dus een ‘h’ of een ‘g’ uitspreken is niet zo evident. Het gaat natuurlijk om twaalf heilige dagen met een H.

Dit gaat terug op het Germaanse Joelfeest (men zegt ook wel Yule).. Eénentwintig december is de langste nacht van het jaar, de winterequinox. De zon bereikt haar laagste punt. Symbolisch sterft de zon om daarna terug geboren te worden. Maar er gebeurt iets interessants: de zon lijkt eventjes drie dagen stil te staan, drie dagen op dit laagste punt te blijven. In de hemel is de zon dan in het sterrenbeeld Crux of kruis. Het is maar op 25 december dat de zon terug in beweging komt en zijn weg begint naar zijn hoogste punt. De zon wordt herboren. Het is niet toevallig dat 25 december de geboortedag is van Jezus, de zoon van God of is hij een verwijzing naar de zon? Zoon en zon is maar één letter verschil en het christendom kende de oude mythologieën en zonnegoden, als Mithras, Sol Invictus, enzovoort…. Maar dat is een heel ander verhaal. Dit gaat over de 12 heilige dagen en 13 speciale nachten.

De joelfeesten

De winterzonnewende werd gevierd om ons eraan te herinneren dat zelfs al komen er donkere tijden, de zon gaat altijd terug schijnen. Het joelfeest gaf moed, kracht en hoop om donkere tijden goed en vol vertrouwen te doorstaan. Op 21 december komt de zon in het sterrenteken steenbok, dat standvastigheid en doorzettingsvermogen geeft in de klim naar het licht. Tijdens de joelfeesten werden er verhalen verteld, feest gevierd, oude wijsheden doorgegeven en het nieuwe jaar gepland. En daarover gaan nu juist de 12 heilige dagen of 13 speciale nachten. Daarom deze podcast: ik zou niet willen dat je de symbolische betekenis hiervan mist. 

Deze 12 heilige dagen of 13 nachten zijn deze van kerstnacht tot Driekoningen. De eerste nacht is de nacht van 25 december naar 26 december. Dit zijn de dagen die de drie koningen nodig hebben om het kind van het licht, om Jezus te vinden. Ze worden hierbij geleid door een ster (de zon is overigens ook een ster). Maar er zijn ook andere tradities die als eerste nacht, de nacht van 20 op 21 december nemen om te beginnen en zo tot nieuwjaar, om dan af te sluiten met nog één speciale nacht: deze van 5 tot 6 januari, dit is dan de dertiende speciale Yulenacht, de nacht der wonderen… De nachten van 2 tot 5 januari zijn dan overgangsnachten naar de nacht der wonderen. 

De tijd staat stil

In deze nachten zouden de krachten van het universum zich beter met je verbinden, want deze nachten vallen buiten de tijd. Omdat dit dagen zijn ‘buiten de tijd’, is dit de ideale tijd om je te bezinnen, om eventjes stil te staan. Dit komt door het verschil tussen maanjaren en zonnejaren.

Vroeger werd er gerekend met maanjaren waarin de cyclus van de maan van 28 tot 29,5 dagen werd gevolgd. Dit is de tijd die de maan nodig heeft om elk van zijn fasen (nieuwe maan, halve maan, volle maan) te doorlopen. Zo kom je op een jaar van 354 dagen.  De hindoes en de Islam rekenen nog altijd met maankalenders. De Germanen, Kelten en oude Grieken en Noren, de Maya’s, Chinezen, Tibetanen en het jodendom gebruiken een lunisolaire kalender: hierbij wordt er rekening gehouden met de achterstand als men steeds 12 maanden van 29 dagen neemt en er regelmatig een dertiende maand (nee, het gaat niet om vakantiegeld) word toegevoegd. Wij gebruiken een zonnejaar of zonnekalender voor onze tijdsberekening: alles staat vast en is gekoppeld aan de duur van de omwenteling van de zon rond de aarde. Zo duurt een jaar 365 dagen.

Dit betekent dat als je het maanjaar en zonnejaar op elkaar wilt afstemmen, je met een verschil zit van 11 dagen. Dit zijn de dagen waarop bij de Germanen de tijd stilstond: het werk werd 12 dagen stilgelegd. Men verbond zich met de natuur en ging op zoek naar voortekenen voor het nieuwe jaar. Dat kan jij ook doen, door in deze periode zeer aandachtig te zijn: gebeuren er onverwachtse dingen, waarover gaan je dromen, wat zijn je wensen, zie je voortekenen? Dat was wat onze voorouders deden. Dat is wat jij ook zou kunnen doen.

Het joelblok

Onbewust doe je dat zelfs: want men had de gewoonte om in deze periode een boom te hakken met een speciale ceremonie. Het uiteinde van deze boom werd als een blok in de haard gelegd om gedurende deze dagen de kamer te verwarmen. Dit werd het Yule-log genoemd (log=blok hout).

Afbeelding uit Chambers, R., The book of days (1864): het joelblok wordt uit het bos gehaald - bron: Wikimedia

 Daarom eten we kerstbûches in de vorm van een blok hout en plaatsen we een kerstboom in onze woonkamer. Vele rituele van kerst hebben niets te maken met het christendom, maar zijn gebaseerd om oude, heidense rituelen die we nu niet meer kennen. Maar we voelen misschien wel het speciale aan deze tijd, de kerstmagie?

The twelve days of christmas

Als muziekliefhebber kan ik het niet laten om te verwijzen naar een liedje dat verwijst naar deze twaalf heilige dagen. Het is een Engels liedje (zij hebben hun oude tradities vaak nog iets meer in eer gehouden), dat mogelijk uit het Frans afkomstig is. De naam van het liedje is ‘The twelve days of christmas’. Elke dag krijgt iemand een geschenk van een geliefde. Het liedje kan je beluisteren op mijn website (gezongen door John Denver en de Muppets, een beetje jeugdsentiment kon ik niet laten liggen) en de tekst kan je daar lezen.

Misschien is dat wel een goed idee voor deze 12 heilige dagen: niet enkel aandacht geven aan jezelf, maar ook elke dag een klein geschenkje voor iemand anders? (kleine tip: neem niet de geschenken uit het liedje, want dat wordt moeilijk). 

O ja, je kan opnieuw stemmen: bij 99 stemmen schrijf ik een boek over alles wat je nog niet wist over kerst en de kerstmagie. Vergeet je geschenkjes niet en hou de 12 heilige dagen en 13 speciale nachten in het oog! 

Een kleine tip voor een geschenk: je kan mijn nieuwe thriller De trein overwegen.