PODCAST Niets is wat het lijkt: Waarom spreken kunstenaars altijd over de muze?

Vooraf: 

Bij het inspreken van deze podcast blokkeerde ik, het voelde niet goed, later bleek waarom. Ik vertel erover in de podcast zelf. De tekst hieronder is mijn oorspronkelijke voorbereidingstekst.

Tekst van de podcastaflevering over de muze en creativiteit

Het is 22 februari 2022 als ik deze tekst inspreek: een unieke dag 5 keer hetzelfde getal. Naar het schijnt zal het nog 99 jaar duren vooraleer we nog eens zoiets meemaken. Maar ongeacht de datum: elke dag is belangrijk, want geen enkele dag keert terug. Zo keert ook de muze niet terug. Heb je een idee, schrijf het op. Want je denkt dat je iets zal onthouden, maar dat gebeurt niet. Je zal het vergeten. Meestal toch. 

Ik had een idee voor deze podcast, maar ben het alweer vergeten, dus dacht ik: ik zal de muze ter hulp roepen zoals kunstenaars en schrijvers altijd doen.

Toen moest ik denken aan de vraag die ik vorige week kreeg van de kamergenote van mijn mama in het ziekenhuis: hoe kom je op de ideeën voor een boek? Waar haal je je inspiratie?

Vroeger vroeg ik me dat ook af als ik schrijvers op televisie hoorde vertellen over hun muze. Wat is een muze?

De geschiedenis van de muze

Wikipedia geeft het antwoord: er zijn negen muzen (Μοῦσαι) die afkomstig zijn uit de Griekse mythologie. De godinnen van kunst en wetenschap, die het symbool zijn van de inspiratie.Een tempel ter ere van de muzen heette in het Grieks mouseion. Daar is museum van afgeleid, maar ook het woord muziek komt van de muzen. 

In de mythologie van het oude Griekenland waren de negen muzen dochters van Zeus en de zussen van Apollo, die ze vaak begeleidden. Dit zijn de 9 muzen:

• Kalliope - het heroïsch epos, de filosofie en de retorica
•  Kleio - de geschiedschrijving
•  Erato - de hymne, het lied en de lyriek
•  Euterpe - het fluitspel
•  Melpomene - de tragedie
•  Polyhymnia - de retoriek en de gewijde liederen
•  Terpsichore - de dans en de lyrische poëzie
•  Thaleia - de komedie
•  Urania - de sterrenkunde

Het is een oude traditie dat kunstenaars voor ze aan een werk beginnen de muzes aanroepen. Homerus begint zowel de Ilias als de Odyssee met het aanroepen van een muze.

Latere schrijvers als Geoffrey Chaucer, William Shakespeare,  mijn geliefde Dante en John Milton namen dit gebruik over en riepen de muzen aan in hun eigen werken.

Er zijn ook altijd kunstenaars geweest, die hun muze hadden: een vrouw die hun scheppingsdrang aanwakkerde, denk maar aan Beatrice Portinari bij Dante of Gala bij Salvador Dali.

Het klinkt merkwaardig, ik weet het maar, zelf heb ik ook een aantal merkwaardige ervaringen die niet te verklaren zijn. Schrijvers zullen wel weten wat ik bedoel.

Mijn ervaringen met de muze

Ondertussen weet ik dat de muze bestaat. Maar wat de muze exact is, weet ik niet.

Is het een oude godin die tijdens haar pensioen nog bijklust en gratis inspiratie in de geesten van kunstenaars blaast? 

Is het de energie rondom ons, onzichtbare ideeën die rondzweven die eens binnen in je geest dringen en dan weer weg gaan als je ze niet vastgrijpt?

Is het ons brein die uit zijn diepste krochten informatie en ideeën tevoorschijn tovert?

Of zijn het spirituele inzichten die je de nodige kennis geven?

Of God?

Heel eerlijk: ik weet het niet. Ik heb nog altijd niet doorgrond hoe de muze werkt en wat het is.

Wat ik ervaar is natuurlijk persoonlijk, want de muze werkt bij iedereen anders, maar bij is er altijd een film die zich begint af te spelen in mijn hoofd. Alsof ik naar Netflix zit te bingewatchen.

De beelden komen op onverwachte momenten.

Meestal tijdens repetitieve, vervelende taken, zoals afwassen, de was ophangen, douchen, enz… Of als ik ‘s morgens wakker wordt, vandaar dat er altijd een notitieboekje naast me ligt.

Ook een middagdutje kan creatieve inzichten opleveren: aan ondernemers zou ik de raad willen geven: richt een middagdutjesruimte in, maar geef het een andere naam zoals creativity incubator, creatief slaaphoekje of ideeëncreator.  

Ook ‘s morgens enkele pagina’s schrijven (met de hand) vooraleer ik iets anders doe, helpt hierbij. Het grappige is dat ik hiermee begon omdat ik intuïtief aanvoelde dat het zou helpen, maar slechts deze maand een boek ontdekt hebt The artist’s way van Julia Cameron die het schrijven van ochtenpagina’s als hulpmiddel beschrijft. 

Mijn ervaring is dat een idee naar jou komt, dat je het dan zeker moet vastgrijpen of je bent het kwijt. Zoals de flosh bij een draaimolen op de kermis. Je moet er iets mee doen, bijv. beginnen met dat verhaal, research doen, het laten malen in je hoofd. Als iets een goed idee is, dan zal het universum je er ook steeds mee confronteren totdat je er effectief iets mee doet.

Ik zal het voorbeeld geven van mijn eerste thriller Niets is wat het lijkt. Het witte dorp.

Ik ging af en toe naar de kerk omdat mijn mama daar vaak een bloemetje aan het OLV-beeld wil plaatsen en omdat ik toen lid was van de kerkfabriek die de kerk beheert.

Maar telkens ik ernaartoe ging, zag ik iets speciaals, iets dat me nog nooit opgevallen was of vertelde iemand mij iets, dat je als merkwaardig kan rangschikken als je er langer naar kijkt, bijv. een verborgen betekenis van een schilderij, het getal dertien dat in de bouw geïncorporeerd werd, enz…. Wie meer wilt weten, moet natuurlijk mijn thriller Niets is wat het lijkt. Het witte dorp lezen en/of de audiotour die ik ingesproken heb aankopen. 

Het was alsof ik elke keer een deurtje van een adventskalender mocht opendoen en een geschenk kreeg.

Ook kwam ik altijd maar op informatie over de tempeliers terecht: documentaire, films, het internet, boeken, de tempeliers achtervolgden me.

Toen ik op een keer uit de kerk kwam, in mijn wagen stapte, de autoradio sloeg aan en het liedje “This is my church, this is were I heal my hurts” van Faithless begon te spelen, was ik niet meer faithless, maar besloot ik het verhaal dat zich in mijn hoofd begon te vormen en me lastig viel als de zoveelste tip van Netflix in boekvorm op te schrijven.

In mijn boek besloot ik seriemoorden te laten gebeuren rond de 7 hoofdzonden.

Ik ontdekte dat dit begrip uit de Goddelijke komedie van Dante kwam.

Dat ik tijdens het schrijven van het boek ontdekte dat de spreuk die jarenlang aan mijn bureaudeur hing: “laat varen alle hoop, gij die hier binnentreedt” uit de Goddelijke Komedie kwam, deed me al helemaal perplex staan.

Alsof iets mij al jaren geleden wilde vertellen dat ik ooit iets met Dante zou te maken hebben.

Of is het leven niet meer dan een Goddelijke Komedie? 

Nu ik eraan denk, misschien moet ik eens een podcastaflevering wijden aan Dante. 

Synchroniciteit

Als je creativiteit wilt laten boomen, is synchroniciteit belangrijk.

Synchroniciteit is een begrip waar psycholoog Carl Jung over geschreven heeft. Het is toeval dat misschien geen toeval is maar betekenis heeft. Soms wordt dit ook Serendipity genoemd.

Opeenvolgende gebeurtenissen die je een weg tonen (als je er tenminste aandacht aan besteedt). Sommige mensen verklaren dit met geluk. Maar is dat wel geluk? Ik geef een voorbeeld:

Ik wou maar één boek schrijven. Ik had wel al een flard van een tweede boek in mijn hoofd, maar ik liet dat rusten.

Ik had het gevoel dat ik voor dat tweede boek moest schrijven over iets dat verborgen was in het stratenplan van Brugge.

Maar dan zou ik oude kaarten moeten gaan kopiëren in het archief en dat zag ik niet zitten.

Twee dagen later word ik gebeld door Toon een B&B-uitbater in Lissewege met de vraag of ik nog boeken had, hij verkocht er voor mij aan zijn klanten (gratis en voor niets als de belastingen meeluisteren).

Hij vroeg of ik nog een boek zou schrijven. Ik zei hem dat ik wel iets over Brugge in mijn hoofd had maar dat het me te veel opzoekingswerk was.

Hij zei, wacht ik heb een aantal boeken van Brugge, mijn ouders hadden een drukkerij en er zijn daar een aantal boeken gedrukt. Hij gaf mij een stapel. I

k besloot om er toch eventjes in te kijken.

Plots kwam hij terug te voorschijn, hij had papier in zijn handen: kan ik je een plezier doen met oude kaarten van Brugge?

De drukkerij heeft er verschillende gedrukt en je kan er dan eventueel op tekenen.

Ok, wat moest ik met dit feit? Ik heb toegestemd. Ergens is er dan iets dat wilt dat je verder schrijft, dacht ik.

Want wat eerst mijn probleem was, wordt nu zomaar opgelost.

Dus ben ik beginnen schrijven aan Spiegelstad (dat ik nu nog moet verbeteren na redactie). 

Nu denk je misschien: dat is gewoon toeval, geluk, dit wil niets zeggen.

Wel, dan zal ik je nog een voorbeeld geven over het derde boek in de thrillerreeks Niets is wat het lijkt. dat nu nog in researchfase zit.

Dit boek zal chronologisch direct volgen op boek twee. Ik wou er iets in verwerken rond één van de Brugse stoeten, het moest in de zomer zijn en ik koos voor de Goudenboomstoet.

Ik kon ook de processie van de Blindekes kiezen, maar mijn buikgevoel zei dat ik de Goudenboomstoet moest kiezen.

Maar ja, die gaat maar om de 5 jaar uit en nu met corona helemaal niet.

Hoe kom ik aan mijn documentatie?

Ik liet deze vraag rusten.

Enkele dagen later vraagt mijn mama of ik een kast wil opruimen.

Ik begin er met lange tanden aan, maar tot mijn grote verbazing vind ik er een programmaboekje in van de Goudenboomstoet.

Oké, probleem opgelost.

Maar niet helemaal, want ik zou natuurlijk liever bewegende beelden hebben: een tekst en foto geeft nog niet volledig de sfeer en praalwagens weer van zo’n stoet.

Ofwel moet ik maar wachten tot hij terug uitgaat. Ik laat deze gedachte opnieuw rusten.

Enkele dagen later is mijn mama iets kwijt. Ze vraagt me om eens te kijken in de kast met video’s, meestal de tekenfilms van Disney voor de kleinkinderen.

Ik kijk daarin, neem één voor één de video’s eruit en wat vind ik: twee video’s van de Goudenboomstoet, mijn mama wist zelf niet dat ze die had.

En het beste van al: de videorecorder hebben wij nooit weggedaan, die ligt gewoon in de garage. 

Een teken dat het verhaal dat ik in mijn hoofd heb van het derde boek het juiste is en dat ik dat boek toch moet schrijven?

Wie het meest wilt halen uit zijn eigen creativiteit, moet dus niet enkel opstaan voor zijn eigen intuïtie en aanvoelen, maar ook voor de onbekende, onzichtbare krachten rondom ons die ons leiden. Je moet open staat voor synchroniciteit, dit herkennen en erop ingaan.

Maar het doet vragen rijzen.

Bestaat de mogelijkheid dat er een kracht bestaat in het universum, of dit nu energie is of God of waar je ook in gelooft, die ons kan leiden?

Iets intelligents dat antwoord op vragen die je jezelf stelt? 

Die ageert en reageert op jouw acties?Het is mijn ervaring dat dit zo is. 

Laten we het maar de muze noemen, zoals alle andere kunstenaars. 

Vraag je niet af of je iets kan doen.

Zeg gewoon dat je het gaat doen en onderneem actie. Maar maak je gordels vast: het wordt een onverwachte, dolle rit op de roetsjbaan van de kermis.

Wil je meer weten over creativiteit?

Ik plan dit jaar een online cursus over creativiteit die bestaat uit uitleg en oefeningen: Boost je creativiteit. 

Ik zal ook vertellen wat ik doe om mijn creativiteit te stimuleren.

Wil je meer weten over deze cursus? Dat kan via deze link.  

De cursus is nu te koop tegen lanceringstarief. Wees er als de eerste bij, want wie houdt ervan om aan te schuiven in een lange rij voor een kermisattractie?

Bronnen:

Foto boven dit bericht:  Katrina Wright on Unsplash