Draag jij ook een masker? Maskers, ik heb er al eens een bericht over geschreven (zie dit blogbericht). Dat het Latijnse woord persona niet enkel persoon, ook masker betekent. Volgens het woordenboek is een masker een kunstvoorwerp dat dient om het gezicht te bedekken en zo zijn identiteit te verbergen of om een andere persoon te worden.
Een masker is dus iets dat wij eigenlijk alle dagen opzetten. Zeker nu in corona tijden zetten we meer een masker op dan ons lief is. Een mondmasker. Het lijkt wel alsof we allemaal de mond gesnoerd zijn door dat mondmasker als je eens goed rondkijkt. Zo ziet het er uit. Ons verbergen.
Maar we zetten al van jongs af een masker op. Want je bent niet dezelfde persoon op je werk als thuis of bij vrienden. In elke situatie zijn we anders, zetten we een masker op. Om de ideale partner, werknemer, ondernemer of vriend te zijn. Het zit ingebakken in de mens. Enkel als kind bezitten we nog geen masker, dat wordt in de loop der tijd onbewust aangeleerd. Als kind zijn we nog onszelf, als volwassene zetten we maskers op. Zeker op het internet, dat forum biedt ons alle middelen om ons anders voor te doen dan we werkelijk zijn. Zoals Allison Span in de onderstaande Tedtalk zo mooi illustreert (duur 14 min.)
Het gebruik van rituele maskers
Het gebruik van maskers komt wereldwijd voor. Het bestaat al eeuwenlang. Vaak werden een er overledenen, hoorden, beroemde figuren of speciale gebeurtenissen mee uitgebeeld. Denk maar aan het masker van Toetanchamon of aan een rotstekening uit de prehistorie waarop mensen worden afgebeeld met een masker dat een dier voorstelt, de Griekse en Romeinse toneelmaskers, de metalen Keltische masker, Afrikaanse maskers of Aziatische maskers. Een masker behoort en behoorde tot een ritueel. Een inwijding of een speciaal moment. Meestal wordt het gecombineerd met muziek, dans of toneel. Het masker staat voor de transformatie die een persoon door kan maken. Of stelt iemand in staat om een andere identiteit aannemen. Vandaar dat op feestmomenten maskers altijd terugkeren: carnaval, Halloween of bij het naspelen van een super- of filmheld, de fan- of popcultuur (denk maar aan Facts in Gent).
We zijn zo graag iemand anders
We zijn soms graag iemand anders. We zetten ons masker elke dag op (overigens mascara, masker, ooit al op het verband gelet?).Of zouden graag iemand anders willen zijn. Eventjes ontsnappen uit de realiteit. Om niet te veel stilte moeten staan bij de dingen. Te leven in een fantasiewereld. Een masker opzetten om daadwerkelijk iemand anders te zijn. Dat is eigenlijk ook het werk van een schrijver. Een fantasiewereld creëren waarin je lezers kunnen verdwalen. Of juist de weg vinden? Want boeken scheppen soms een wereld waarin je antwoorden vindt opvragen waarvan je nog niet wist dat je ze had.
Ook een pseudoniem is een masker
Zelf hanteer ik ook een masker. Ik ga het eerlijk bekennen. Ik kom er zelfs voor uit. Namelijk mijn pseudoniem. Achter een pseudoniem kan je je als schrijver verstoppen. En het is ook handig om een aparte Facebookpagina en mailbox te gebruiken. Misschien speelde onbewust ook wel mee dat de meeste beroemde schrijvers en schrijfsters ook een pseudoniem hanteerden. Denk maar aan J.K. Rowling (Joanna Rowling), Willem Elsschot (Alfons de Ridder), Pieter Aspe (Pieter Aspeslagh), Stijn Streuvels (Frank Lateur), Anna Enquist (Christa Wildlund-Broer). Je haalt je inspiratie bij je voorbeelden, dus dacht ik, ik neem ook een pseudoniem. Ben ik dan nog niet beroemd, een pseudoniem (of een masker) heb ik dan toch al. Positief blijven denken. Mijn gedachten focussen. Wat op dit moment, nu ik toch niets anders te doen heb dan te leggen door een hersenschudding, een beetje gemakkelijker is dan anders. Ik moet alleen goed nadenken bij mijn spraakherkenningssoftware Dragon die ik nu gebruik (heb ik aangekocht via het Nederlandse Cedere), om goed te articuleren (de -h en de -g is een probleem als West-Vlaming) en mijn leestekens niet te vergeten.
Het is wel een goed systeem, vandaag zelfs mijn belastingaangifte ingevuld met Dragon, waarbij ik niet enkel moest letten op het goed articuleren maar ook op het niet maskeren van mijn inkomsten en uitgaven. Maskeren of verbergen, daar heb je het masker terug.
Een masker zorgt voor eenheid
Wist je overigens dat het woord masker in veel talen praktisch hetzelfde woord is? Opnieuw een bewijs dat taal, woorden en rituelen een universeel gebeuren zijn in deze wereld. Des te jammer dat er al te vaak onderscheid wordt gemaakt tussen mensen, rassen en culturen. Masker zou afkomstig zijn van het midden-Frans masque, het Italiaanse maschera, het middeleeuws Latijnse masca. De exacte oorzaak is onbekend maar het zou kunnen afkomstig zijn van het Arabische maskharah wat er ‘mee lachen, belachelijk gemaakt worden’ zou betekenen. Of het kan ook afkomstig zijn van het Provençaalse mascarar, het Catalaanse mascarar, het oud Franse mascurer, allemaal met als betekenis het gezicht zwart maken.
Zwarte piet of de wilde jacht van Wodan?
Dat deden onze voorouders, hun gezicht zwart maken bij bepaalde feesten, zoals bij de wilde jacht ter ere van de Germaanse god Wodan. Dat is de werkelijke oorsprong van zwarte Piet. Hoe men het verband heeft gelegd tussen zwartepiet en onze zwarte medemens, is mij een raadsel. Misschien is het een overblijfsel uit de koloniale tijd? Maar de traditie van Sinterklaas vertoont heel veel gelijkenissen met de wilde jacht en de Germaanse god Wodan (Zie vorige blogpost over Sinterklaas ). Of hoe het gebrek aan kennis van mythologie, cultuur, geschiedenis en rituelen voor misverstanden kan zorgen. Laten we gewoon zwarte piet ontdoen van zijn oorringen, kroeshaar en rode lippen, dan krijg je terug de zwartgemaakte traditie van de wilde jacht om overledenen uit te beelden.
Boze geesten en wijze vrouwen
Het zwart maken om boze geesten of overledenen af te schrikken of uit te beelden bestaat al eeuwenlang. Het Latijnse woord larva betekent zowel masker als spook. Masca was in 643 een ander woord voor heks, boze geest. Talmasche werd in de Middeleeuwen een woord voor spook, masker. Dan denk ik als Westvlaamse natuurlijk onmiddellijk aan ons dialect: maske betekent meisje. Zou Niels Destadsbader met zijn hit Skwon maske weten dat hij verwijst naar een boze geest of heks? Of zou hij gewoon het masker van een meisje mooi vinden. Wellicht heeft het Westvlaamse maske Oudgermaanse roots: in het Oudgermaanse wil maskenaz, maskanq µuiteindelijk ‘heet worden’ zeggen. Dan is het niet te verwonderen dat je gezicht zwart wordt van het roet als je zo’n heet meisje ontmoet.
Gebruik jij een goed of slecht masker?
Er is nog een moderne manier van maskerade bijgekomen: het zich verbergen achter anonieme namen, avatars op het internet en op sociale media. Om niet herkend te worden of om meningen te kunnen spuien die men in het openbaar niet zou durven uiten. Soms zorgt een masker er voor dat het slechtste in ons naar boven komt. Helaas meer en meer in de anonieme coulissen van het internet. In het Middelnederlands komt vanaf de veertiende eeuw maesce voor of vlek, smet of masscheren zwart maken, bedoezelen. Geen wonder dat anonieme internettrollen zich daar meestal aan bezondigen, het ligt aan het masker, het maesce dat ze gebruiken waardoor ze masscheren. Met het zwart maken van een gezicht verkleedde je vroeger als boze geest, nu zijn de materiële maskers figuurlijke maskers geworden op het internet. Maar gelukkig zorgen sommige maskers ervoor dat de held in ons naar boven komt. Zo zijn er ook mensen die zich niet bekendmaken, maar die de negativiteit op internet te lijf gaan in de hoop dat waarheid, rechtvaardigheid en positiviteit zegeviert. Je kan je afvragen waarom ook zij zich soms verbergen, maar als je sommige reacties ziet, kan je het begrijpen. Eenzelfde situatie kan leiden tot daders en tot helden. Soms heb je een masker nodig, al is het maar om je beter te voelen.Het is aan ons om aan onze kinderen in hun opgroeien te leren voor het juiste masker te kiezen. Het masker van de held. Zoals de maskers die de mensen uit de medische sector droegen in hun gevecht tegen corona, zoals de snavelmaskers ten tijde van de pest. Het masker van de held. Laat dat het voorbeeld zijn voor onze kinderen.
O ja, wie zelf een avatar wilt maken, kijk naar dit blogbericht: heb jij al een avatar?
bronnen:
https://taaldacht.nl/2016/10/04/roet-maskers-en-geesten/
https://www.etymonline.com/word/mask