De periode van kerst is speciaal. Vind je niet? Ik heb dat altijd al gevonden. Er hangt iets in de lucht, een andere sfeer, een reikhalzend uitkijken naar het nieuwe jaar (en wellicht spelen ook de enkele dagen vakantie mee, dat zal ik niet ontkennen). Door mij te verdiepen in de oude symbolieken en mythologieën, ontdekte ik dat een deel van de symbolische betekenis van de kerstperiode verloren is gegaan. Dus dacht ik, hé Bo, waarom schrijf je niet enkele blogartikelen over de betekenis van kerst?
Dus bij deze het eerste artikel in de reeks de geheimen van de kerstperiode : de oorsprong en symboliek van de kerstboom.
Kerstbomen. We plaatsen ze in ons huis, soms zuchtend voor de jaarlijkse traditie, soms met veel plezier voor dit jaarlijks evenement waarbij we de kerstboom zo mooi mogelijk proberen te versieren en terug alles uit de kast halen van vorige kerst. Maar wist je dat de kerstboom teruggaat naar de oude religies van de Kelten en de Germanen?
Over heel de wereld kom je het fenomeen van de levensboom tegen. In allerlei religies. Want vergis je niet, je kerstboom is niets meer of minder dan een levensboom die je in je woning plaatst, waardoor je strikt genomen een kleine tempel, een gewijde plaats maakt van je huis. De levensboom staat symbool voor de levenscyclus, want een boom groeit, bloeit, draagt vruchten, verliest zijn bladeren, maar groeit opnieuw met kleine bladknopjes in de lente, waarbij heel de cyclus opnieuw begint (tenminste voor zover de boom niet gekapt wordt). Het is het symbool van de eeuwigdurende cyclus in het leven. Een boom staat stevig in de aarde en groeit naar het licht. Zo zou het ook bij de mens moeten zijn: stevig op je voeten, geaard om het met andere woorden te zeggen. Groeiend naar het licht, een licht zijn voor anderen. Vruchten verspreiden waarbij je andere begeestert en inspireert (vruchten kan van alles zijn, ik doe nu wel een poging met ‘pennenvruchten’).
De Egyptenaren hadden de heilige boom, de Noren en Germanen Yggdrasil, de levensboom, de Koran spreekt over een gezegende boom, binnen het Hindoeïsme gaf Krishna les onder de levensboom, de Kelten hadden hun heilige eik, in Mexico heb je de ‘arbol de la vida’, een erfenis van de Inca’s, je hebt de kabbalistische levensboom en tot slot in de Bijbel heb je de levensboom die werd geplant in de hof van Eden en de boom van goed en kwaad. Alleen merkwaardig, de vruchten van de boom mag je niet eten volgens de Bijbel: “Toen dacht God, de HEER: Nu is de mens aan ons gelijk geworden, nu heeft hij kennis van goed en kwaad. Nu wil ik voorkomen dat hij ook vruchten van de levensboom plukt, want als hij die zou eten, zou hij eeuwig leven.”(Genesis 3:22). We mogen dus niet eeuwig leven, vandaar wellicht dat zowel de heilige graal van de Tempeliers (er zijn theorieën dat dit zou gaan over een steen der wijzen waardoor je eeuwig zou kunnen leven) of de alchemisten (op zoek naar ‘goud’ in de vorm van een levenselixir) wellicht zo tot de verbeelding spreken.
Bomen spreken nog altijd tot de verbeelding: we planten een boom bij de geboorte van een kind of we plaatsen een meiboom op een huis als het bijna af is. Als je een kerstboom plaatst in je huis, plaats je dus een levensboom in je huis. Symbool voor je leven. En dat zie je zelfs aan de boom: bovenaan komt een ster, een verwijzing naar Venus (als je wilt weten waarom Venus, moet je naar mijn lezing over de erfenis van de Kelten komen), naar licht, de zon, naar liefde, kortom naar het goddelijke, het kosmische of universum (naargelang waar jij in gelooft). Als we er tegenwoordig een ‘top’ op plaatsen en geen ster, zelfs dan willen we spirituele energie binnenhalen, denk maar aan een top op een kerk (al dan niet met een windhaan of een kruis), alhoewel er ook wordt gezegd dat de functie van de uiterste top van een kerk zou dienen om te beschermen tegen het negatieve (de haan kraait ’s morgens om de kwade geesten van de nacht te verjagen). O ja, op Lutherse kerken staat vaak een zwaan, net zoals op de boerderijen in Friesland (uleborden). Ja, ik kon het niet laten om een verdoken reclame voor mijn volgend boek ‘Het mysterie van de zwaan’ in deze tekst te steken, maar nu terug naar de kerstboom. Dus als je een top of ster plaats op je boom, denk eraan: je verjaagt het negatieve om het goddelijke, het licht binnen te halen.
Wat met de rest van de kerstboom? De kerstboom is vaak een zilverspar met een driehoekige vorm, tenzij je een plastieken exemplaar in huis haalt, maar dat zegt veel over de kwaliteit van je levensboom als ik het zo eventjes tussendoor mag zeggen. Misschien toch volgend jaar voor een echte boom gaan? De driehoekige vorm is gelijkend aan de driehoekige vorm van een piramide, al dan niet toeval. De slingers tonen een weg naar boven, een weg waarbij je vertrekt van het materiële (de cadeau’s onder de kerstboom) naar het spirituele, het licht, de liefde, hoe je het zelf ook wilt benoemen. Onderweg kom je kerstballen tegen. Deze waren vroeger vaak appels, als verwijzing naar de appels in het paradijs, maar daarbij mag je niet vergeten dat een appel ook verwijst naar spiritueel inzicht, inspiratie (denk je echt dat Newton een appel op zijn hoofd kreeg toen hij onder een boom zat, neen, dat is louter symbolisch bedoeld: hij kreeg inspiratie toen hij onder zijn levensboom zat), zelfs naar een ster (snijdt een appel dwars en je ziet een ster). Als je een kerstboom bekijkt als een weg naar boven, naar de kosmos, de ruimte, kunnen de kerstballen zelfs de planeten voorstellen, want ja, je hangt ook sterren en engeltjes in een kerstboom. De engeltjes die je begeleiden op je weg naar boven. Kerstballen werden vroeger ook vaak opgehangen om opnieuw boze geesten te weren.
O ja, volg de weg naar boven, de weg via de sterren en engeltjes, de weg naar het licht, de liefde, de kosmos, het universum of God (kies zelf wat je het beste voelt), dus volg de weg naar de top en wat is je beloning? Veel cadeau’s onder de kerstboom. Zo kan je het ook bekijken. Als je deze tekst gelezen hebt, kijk dan nog eens goed naar je kerstboom, want niets is wat het lijkt. Ook een gewone kerstboom niet. Een kerstboom of levensboom, zeker is dat bomen één van de planten zijn die de klimaatopwarming en droogte kunnen helpen stoppen. In die zin hadden onze voorouders zeker geen ongelijk: hoe meer bomen, hoe meer leven op aarde. Eventjes zetten we allemaal een boom in ons huis, misschien zouden we beter ook allemaal tegelijkertijd een boom planten in onze tuin of ergens anders. Dat zou dan een echte kerstboom of levensboom worden.
Maar waarom valt kerstdag op 25 december? Als je dit wilt weten, zal je mijn volgende blogpost moeten lezen. De reden zou wel eens heel merkwaardig kunnen zijn.
Vervolg De geheimen van kerst: de viering van Mithras, de zonnegod uit Perzië