De wereld is met elkaar verbonden. Onbewust zijn we allemaal met elkaar verbonden. Dat kan je vooral terug vinden in de oude mythologieën, legendes en verhalen. Onlangs las ik dat er moord en brand werd geschreeuwd omdat kerst een ‘Vlaamse’ traditie was waar niet mocht aan geraakt worden. Kerst komt echter in vele culturen voor.
Het feest van Mithras
Bovendien moet je eens kijken waar de datum van kerstmis vandaan komt. In de Bijbel vind je nergens de datum waarop Jezus zou geboren zijn. Lees de Bijbel maar eens, je zal de datum (net als de data van andere kerkelijke feestdagen overigens) niet tegenkomen. Want kerstdag werd door de eerste christenen ook totaal niet gevierd. Pas in het jaar 137 maakte paus Hyginus in Rome van de geboorte van Christus een heilig feest, maar dan nog was de datum van 25 december nog niet bepaald. Dit gebeurde slechts later, in de derde eeuw werd een voorstel geformuleerd om de geboorte van Christus op 25 december te vieren, maar dat viel niet in goeie aarde bij de paus, want dat was de dag waarop de Romeinen hun uit Perzië afkomstige zonnegod Mithras vierden. Mithras, Mitra, Meitros, Mihr, Mehr of Meher zijn benamingen waaronder deze zonnegod voorkomt in Europa of Azië.
De zonnegod
Hij was een zonnegod afkomstig uit Perzië (Mithra uit het Zoroastrisme), alhoewel het niet zeker is dat hij louter een zonnegod was (Mithras lijkt overigens ook op de Vedische Mitra, de zonnegod uit het Hindoeïsme). Hij werd wel vaak afgebeeld met Sol, de werkelijke zonnegod, de zon, waarvoor toeval of niet ook op 25 december Sol Invictus (de onoverwinnelijke zon) werd gevierd. Hij werd soms afgebeeld met een groenblijvende boom (hé, daar heb je de kerstboom of levensboom opnieuw). Sommigen beweren dat zijn moeder, net als Maria, ook maagd zou geweest zijn, terwijl volgens andere bronnen Mithras zou geboren zijn uit een rots.
De cultus van Mithras
Zijn cultus was een mysteriecultus, die vooral door Romeinse soldaten geliefd was. De rituelen vonden plaats in donkere, onderaardse, met rook gevulde ruimten, waarbij de volgelingen via een aantal initiaties werden ingewijd in de geheimen van de Mithrascultus. Tempels zijn gevonden in Rome, Engeland, Dalmatië, Griekenland, Egypte, Syrië, zelfs Nederland (onder de hervormde kerk in Elst), vaak in de buurt van water omdat water gebruikt werd bij rituelen.
Mithras wordt vaak afgebeeld met een stier die hij slacht, waarbij de resten door hem en de zon vaak worden opgegeten. Dit is de verbondenheid met de kosmos die wordt uitgebeeld want door de omliggende figuren lijken de afbeeldingen vaak een afspiegeling van de ruimte: de stier is het sterrenbeeld Taurus, de hond Canis Minor, de slang Hydra, de raaf Corvus en de schorpioen Scorpio. Sterren, de maan en de zon vervolledigen vaak het plaatje in de kunst waarop Mithras terug te vinden is. Het blijft verwonderen hoeveel de “oude” volkeren wisten van de ruimte, zoveel dat zij op aarde afbeeldingen van de ruimte maakten. (bron: Ulansey, M., The Origins of the Mithraic Mysteries: Cosmology and Salvation in the Ancient World)
25 december
Maar nu terug naar 25 december. Een datum die overigens soms ook wordt vermeld als geboortedagen van de Egyptische god Osiris (alhoewel bij Osiris ook 28 december wordt genoemd als dag van hergeboorte) of de drankgod Dionysus/Bacchus. Hé, dat lijk mij wel logisch, een drankgod op 25 december, vandaar dat kerst ook één van die dagen is dat er veel drank vloeit. Drank vloeide ook op dezelfde dag wegens de Saturnaliafeesten, feesten van overvloed en vrede ter ere van Saturnus. In 325 werd op aangeven van keizer Constantijn 25 december het feest van de geboorte van Christus, wat gemakkelijk was omdat op die dag zowel Sol Invictus als Mithras werd gevierd. De kalender van Philocalus in 354 officialiseerde dit. Uiteindelijk was het keizer Theodosius die in 391 het Christendom als staatsgodsdienst verhief en alle andere cultussen verbood.
Nu begrijp ik de lichtjes in de kerstboom: ze hangen er ter ere van Mithras of Sol Invictus, ter ere van de “oude” lichtgoden. Dus als je nog eens hoort of leest over ‘het gebrek aan eerbied voor onze kersttradities’, denk dan eens aan de oude god Mithras, afkomstig uit Perzië of Sol Invictus, de zon, vereerd door de Romeinen. Want de zon, die schijnt voor iedereen, overal ter wereld, zeker op kerst. Hoe vredevol zou het op aarde zijn, moesten verschillen gelijkenissen zijn, juist daarom zijn geschiedenis, verhalen en mythologieën zo belangrijk: zij onderstrepen de gelijkenis, niet het verschil.
Vervolg: De geheimen van kerst: het joelfeest van de Germanen.