2 februari 2020, Maria Lichtmis. Een speciale dag. Naast de vier keer twee in de datum, is het de 33ste dag van het jaar en er volgen dit jaar nog 333 dagen. Een droom van een palindroom (02022020) of numerologisch is er wel het één en ander over te zeggen. Bij het cijfer drie moet ik onwillekeurig aan de Kelten denken. Of ligt het aan de datum? Op 1 februari werd door de Kelten immers Imbolc gevoerd ter eren van de godin Brigit, Birgit, later overgenomen door het christendom als de heilige Brigitta. Een godin van de scheppende kracht en de beschermster van cultuur en beschaving. We zullen maar zeggen een godin van het licht, aangezien haar feest werd getransformeerd in Maria Lichtmis. Moedergodinnen, ze komen overal voor.
Birgit wat ook een van de Keltische “drie-enige” godinnen – wat betekent dat ze een en drie tegelijk is. Of om het met andere woorden te zeggen: drie verschillende aspecten van dezelfde persoon. Drie godinnen komen in allerlei mythologieën voor: bij de Grieken de Moira die je levensloop bepalen: Klotho, de spinster die je levendraad spon. Dat het een vrouw was, is voor sommige mannen misschien “klote” :-), Lachesis (de verdeelster), die de lengte van de draad mat en besliste hoelang je te leven had en Atropos (de onafwendbare) die je draad doorknipte als je tijd gekomen was.
Bij de Romeinen waren het fatae (fatum, lot), bij de Noren de Nornen: Urd (oer-verleden), Verdandi (zijn-heden) en Skuld (nood-toekomst).
Maar ook in het christendom komt deze drie-eenheid voor: God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest. Het vrouwelijke was verdwenen, alhoewel je in de Bijbel in het Nieuwe Testament wel nog de 3 Maria’s hebt: Maria, moeder van Jezus, Maria-Magdalena, de vrouw van Jezus en Maria Solomé, naar gelang de bron, de moeder van apostel Jacobus of de zus van de moeder van Jezus. En wanneer vind je ze terug? Bij het graf van Jezus en bij de kruisiging. Dan toch een verwijzing naar de eeuwenoude godinnen van het lot uit diverse mythologische voorgangers?
Of wat dacht je van de drie dochters van de heilige Sophia, gewoonweg symbool van wijsheid: geloof, hoop en liefde. Sophia die verbonden is met Maria-Magdalena, zoals te lezen staat in het Evangelie van Filippus dat via de Nag Hammadi-geschriften werd teruggevonden:
“ Sophia die ze de onvruchtbare Wijsheid noemen is de moeder van de engelen en de metgezellin van de Heer als zodanig heet zij Maria Magdalena.”
Dat is iets anders dan als een zondares, een prostitué afgeschilderd te worden door het christendom. O ja, ik moet nog iets melden over het cijfer dertien: in het dertiende boek van de Nag Hammadi-bibliotheek is er een tekst te vinden over de Drievoudige Eerste gedachte, waarin Sophia de naam van voorkennis draagt. Er staat in dat zij de eerste gedachte is die in het licht verblijft, “ik ben de beweging die in alles is, waardoor het Al in stand wordt gehouden”…”Ik kom naar beneden, naar de wereld van de stervelingen….”. Het Al, toevallig twee keer vermeld op een grafsteen in de kerktoren van de Lissewege die 13 Brugse roedes hoog is. Een platte kerktoren waar die je gemakkelijk kan beklimmen of kan afdalen.
Terug naar de drie Maria’s. Omdat het een Van Eyck-jaar, is ook het schilderij van de de Maria’s aan het graf dat wellicht van door Jan Van Eyck geschilderd werd, het vermelden waard. De achtergrond zou een natuurgetrouwe weergave zijn van Jeruzalem. Omdat op de lijst het volgende vermeld staat: .A´C.IXH.XAN’, dat staat voor ‘Als ich can’ en ‘Als Eyck can’, wordt het werk dus aan Van Eyck toegeschreven.
Museum Boijmans Van Beuningen , Rotterdam
Wat mij onmiddellijk opviel waren de drie slapende mannen op de voorgrond. Romeinen die het graf bewaakten zou je zeggen. Maar een nadere blik verraad dat de eerste man (met gele deken) een islamiet is (kijk ook naar het zwaard), dat de volgende man (ridderfiguur) wellicht een christen voorstel (let op de helm met de draak of slang op) en de figuur aan de zijkant wel een jodenhoed uit de middeleeuwen lijkt te dragen. Maria-Magdalena draagt het rode kleed (kleur van de liefde-bloed), de andere Maria’s zijn Maria moeder gods in een blauw kleed (de kleur van de hemel) en Maria Solomé in een groen kleed (de kleur van vruchtbaarheid-moeder aarde), de zus van Moeder Maria. Om het anders te zeggen: Maria de moeder, Maria de zuster, Maria de bruid. Of als je de kleuren bekijkt: een vruchtbaar leven bereik je door te leven in overeenstemming met de aarde volgens de liefde in overeenstemming met God, de kosmos of het universum, waar je zelf in gelooft. Het gebruik van rood en groen in combinatie met Maria werd later in de zeventiende eeuw ingevolge de inquisitie overigens verboden omdat dit teveel zou verwijzen naar losbandigheid.
Lijken de drie vrouwen ook geen verwijzing naar de drie lotsgodinnen uit de oude mythologie, waarbij de monotheïstische godsdiensten slapen? Want de vrouwelijke drie-eenheid is veel ouder, dan de mannelijke drievuldigheid. Maar dat zal wel weer mijn fantasie zijn, zeker?
De stralen aan de rechterkant doen vermoeden dat het schilderij ooit groter was en dat daar een Jezus stond afgebeeld. Maar dat lege graf? Dat verwijst naar de opstanding van een mens die tot bekering is gekomen (cfr. Maria-Magdalena), de bruid van Christus, de gezuiverde ziel die zich verbonden heeft met Christus in een mystiek huwelijk. Of verwijzen de stralen naar de godsvonk, het inzicht die iemand gekregen heeft waardoor hij uit het graf kon opstaan om te herrijzen. Een nieuwe mens.
Er is ook een link met Brugge in het schilderij. Het schilderij toont op de achtergrond de Heilige Grafkerk uit Jeruzalem en werd geschilderd op het moment dat door de familie Adornes de Jeruzalemkerk werd gebouwd. Toeval? Heel de Jeruzalemkerk zit vol met symboliek die gaat over wederopstanding, een nieuw mens worden.
Het is het enige schilderij van Van Eyck dat zich in Nederland bevindt. Tijdens WO II werd het door de eigenaar Van Beuningen zelfs begraven om het te beschermen. Meer over de herkomst en restauratie van het schilderij (met beelden van Brugge), vind je via onderstaande link
https://www.arttube.nl/videos/de-drie-maria-s-aan-het-graf
Maar de drie-eenheid vind je ook terug in het kruis: de verticale verbinding is deze met de kosmos, het universum, God, de horizontale met de aarde om zo tot het centrum, jezelf te kunnen komen. Of als je het zoals de Kelten wilt zien: op elk punt de 4 elementen: aarde, water, vuur en lucht om tot het centrum, ether te komen. Echter ook het symbool dat soms verbonden wordt met Maria, de fleur-de-lys, toont ook een drie-eenheid, het twee bladeren naar beneden als je enkel maar twee aparte elementen (aarde-hemel, man-vrouw, yin-yang, zon-maan) in jezelf verenigt, maar bereik je de balans, de harmonie tussen de twee, dan herrijst je als het middelste blad van de fleur-de-lys. Is het daarom dat de Franse koningen dit symbool kaapten? Want men ging ervan uit dat men slechts koning was op vraag van God, dat men geroepen was. Het symbool is wellicht meegekomen via de kruistochten, want het komt ook voor bij de Egyptenaren en Perziërs, waar het eerder met oorlog verbonden was. Sommigen beweren dat het eerder een vruchtbaarheidssymbool is, want zeg nu zelf, het symbool heeft wel iets weg van een fallus. Wat het ook is of betekent, symbolen, religies, legendes, altijd vind je alles wereldwijd, in verschillende volksgroepen terug. Omdat zij ons onbewuste aanspreken. En welke mening je eraan hecht
O ja, Maria Lichtmis is het op 2 februari: 2/2, twee keer een cijfer dat lijkt op een zwaan die op zijn beurt weer verwijst naar Maria. Veertig dagen na de geboorte van Christus (lees mijn blogpost over de symboliek rond Christus). Dit zou het moment geweest zijn dat Maria Jezus voor het eerst toonde in de tempel. Waar ze volgens Joodse gebruiken terug rein genoeg was om de tempel te betreden. Mijn persoonlijke mening is dat het feest ook gaat over het licht zien, ingewijd zijn in kennis, in de geheimen van het leven. En als je daarbij pannenkoeken kan eten, moet je het zeker doen. Waarom pannenkoeken? Weet ik niet, zelf denk ik dat het een verwijzing is naar de maan of de zon: het lichtfeest van moeder aarde, van de eeuwenoude, vergeten moedergodinnen.
En dit jaar is het speciaal: 2-2-2020: vier keer twee, de energie van de zwaan zweeft hier ergens rond, denkt het poëtische in mij dan. Samen acht, het getal van de eeuwigheid. Een speciale dag, waarom weet ik nog niet, dat zal wel duidelijk worden later. Het is 22u22, de avond voor 2/2/2020, tijd om naar bed te gaan, op het uur dat de Chinezen “The four swans” noemen. Misschien dat ik morgen om 2 uur toch eens langs de kerk passeer om de speciale energie te voelen en inspiratie op te doen.
